Badem Ağacı
Badem ağacı, Rosaceae (gülgiller) familyasına ait bir ağaç türüdür ve kökeni Afganistan ile İran'a dayanmaktadır. İran ve Afganistan'da yaygın olarak yetişen badem ağacı, Romalılar tarafından Anadolu'ya getirilmiş ve bu sayede Akdeniz Bölgesi'nde yetiştirilmeye başlanmıştır. Badem ağacının tarihçesi, Babil Krallığı dönemine kadar uzanmaktadır. Geçmişte badem ağacı tohum yoluyla çoğaltılırken, günümüzde aşılanma yöntemi ile üretimi yaygınlaşmıştır. Şeftali ve erik ağaçları, badem ağacının aşılanmasında sıkça kullanılmaktadır. Ülkemizde badem ağacının yetiştirilmesi için en uygun iklim koşulları Akdeniz Bölgesi'nde bulunmaktadır. Badem ağacının çiçekleri soğuğa karşı dayanıklı olmadığından, sert iklim koşullarına pek uygun değildir. Ancak kurak iklimlerde de yetişebilen badem ağacı, yıllık 250-300 mm yağış oranına sahip bölgelerde de yetişebilir, fakat bu bölgelerdeki verim düşüktür.
Badem Ağacının ve Meyvesinin Genel Özellikleri
- Badem ağacı 50 ila 100 yıl arasında bir ömre sahiptir ve boyu genellikle 6 ile 12 metre arasında değişir.
- Badem ağacının görünümü, şeftali ağacına benzemektedir.
- Badem ağacının boyu, yaprak sıklığı, yaşam süresi ve yapraklarının ebatları, verdiği bademin türüne göre değişiklik göstermektedir.
- Badem ağacının yaprakları yeşil renktedir.
- Badem ağacı, kış mevsiminde ılık ve yağışlı hava koşullarını sever, yaz aylarında ise kurak ve sıcak hava onun için idealdir.
- Badem ağacının hasat dönemi, ağustos ayının sonları ile eylül ayının ortalarıdır.
- Yapraklarının yapısı yayvan, dalları ise genellikle dik bir görünüme sahiptir.
- Badem ağacının çiçekleri ilkbahar mevsiminin başlarında açar.
- Çiçeklerin rengi genellikle beyazdır, fakat nadiren de olsa açık pembe renkte olabilir.
- Badem ağacının olgunlaşmadan önceki meyvesi halk arasında çağla olarak adlandırılır. Çağla, yeşil renkte olup, orta kısmında beyaz zarla kaplı bir çekirdek bulunur. Bu çekirdek ilk başlarda jöle kıvamında ve acı bir tada sahiptir. Çağla, az yetiştiği için değerli ve pahalı bir meyvedir. Bu meyvenin yetişme süresi çok kısa olduğundan, insanların tüketmesi için fazla bir zaman dilimi bulunmamaktadır.
- Çağla meyvesi ilerleyen aylarda değişerek sert bir kabuğa dönüşmeye başlar. İçerisinde bulunan beyaz çekirdek de kahverengi bir hal alarak sertleşir. Bu kısma badem adı verilir. Badem çerez olarak tüketildiği gibi şurubu yapılarak tatlıcılık, çikolata, kozmetik, ilaç gibi sektörlerde hammadde olarak kullanılır.
- Badem, çok yüksek bir besin değerine sahiptir. İçeriğinde karbonhidrat, yüksek oranda lif, faydalı yağ, fosfor, kalsiyum, potasyum, demir, çinko, magnezyum gibi pek çok madde bulunur. Ayrıca B1, B2, B3, B6, C ve E vitaminlerini de bünyesinde barındırır. Özellikle E vitamini sayesinde iyi bir antioksidan olarak kabul edilmekte ve bu amaçla çok fazla tüketilmektedir.
- Daha çok çakıllı ve kumlu bir yapıya sahip olan topraklarda ürün verimi en üst düzeyde olan badem ağacı, çeşitli toprak türlerinde de kolaylıkla yetişmektedir. 1,5-2,5 metre derinliğe sahip topraklarda ise verim düzeyi daha da artmaktadır.
- Badem ağacının toprak besleniminin daha iyi sağlanabilmesi için çevresindeki yabani otların temizlenmesi ve toprağın belirli zaman dilimlerinde havalandırılması gerekmektedir.
- Badem fidanlarının tutması açısından, dikimini takip eden ilk birkaç ay içerisinde bol sulama yapılması önem arz etmektedir.
- Ayrıca badem ağacının yetişmesinde gübreleme faaliyeti de büyük bir öneme sahiptir. Böylece ağacın verimliliği daha fazla olacaktır. Kuruyan dalların budanması işleminin sık sık yapılması da ürün verimliliğine katkı sağlayacaktır.
- Badem ağacının meyvesi, yüksek miktardaki doymamış yağ oranıyla kötü nitelikteki kolesterol seviyesinin dengelenmesinde yardımcı olan bir besin maddesidir. Kalp krizi riskini azalttığı da yapılan araştırmalarla açıkça ortaya konulmuştur.
|
